दिनविशेष - ६ सप्टेंबर २०१५

तिथी	श्रावण कृ. ९ (२६:४८)
वार	रविवार
नक्षत्र	मृग (२४:३२)
योग	वज्र (१३:२८)
करण	तैतिल (१४:५०)

गोपाळकाला

श्रीकृष्णाने गायी चारतांना स्वतःची आणि सवंगड्यांच्या शिदोर्‍या एकत्र करून खाद्यपदार्थांचा काला केला आणि सर्वांसह ग्रहण केला. या कथेला अनुसरून पुढे गोकुळाष्टमीच्या दुसर्‍या दिवशी काला करण्याची आणि दहीहंडी फोडण्याची प्रथा पडली.

गोपाळकाला म्हणजे पांढर्‍या रंगाच्या पाच रसात्मक स्वादांचा अधिकाधिक प्रमाणात निर्गुण चैतन्याशी संबंध दर्शवणारा आणि पूर्णावतारी कृष्णकार्याचे दर्शक असलेला समूच्चय. ‘काला’ हा शब्द एकसंध आणि वेगात सातत्य असणार्‍या क्रियेशी संबंधित आहे. ‘काला’ म्हणजे त्या काळाला, त्या स्थळाला, त्या त्या स्तरावर आवश्यक असे वैशिष्टपूर्ण कार्य दर्शवणार्‍या घटनांचे एकत्रिकरण.

पूर्णावतारी कार्य हे स्थळ, काळ आणि स्तर या तीनही घटकांवर आदर्शवत असेच असते. या कार्यप्रक्रियेत विविधांगी जीवनाचे पैलू आध्यात्मिकरीत्या ईश्वरी नियोजनाद्वारे मानवजातीसमोर लीलया उलगडून दाखवले जातात. ‘गोपाळकाला’ हा श्रीकृष्णाच्या विविधांगी पूर्णावतारी कार्याचे प्रातिनिधीत्व करतो.

काल्यातील प्रमुख घटक

पोहे, दही, दूध, ताक आणि लोणी हे काल्यातील प्रमुख घटक त्या त्या स्तरावरील भक्तीचे निदर्शक आहेत.

·         पोहे : वस्तूनिष्ठ गोपभक्तीचे प्रतीक (काहीही झाले, तरी श्रीकृष्णाला धरून ठेवणारे सवंगडी)

·         दही : वात्सल्यभावातून प्रसंगी शिक्षा करणार्‍या मातृभक्तीचे प्रतीक

·         दूध : गोपींच्या सहज सगुण मधुराभक्तीचे प्रतीक

·         ताक : गोपींच्या विरोधभक्तीचे प्रतीक

·         लोणी : सर्वांच्या श्रीकृष्णावरील अवीट प्रेमाच्या निर्गुण भक्तीचे प्रतीक

दुर्गाबोधन (देवीपुराण)

जर श्रावण कृष्ण नवमी दिवशी आर्द्रा नक्षत्र येईल तर त्या दिवशी गायन-वादनादी उपचारांनी देवीची पूजा करतात, व हे व्रत होते.

घबाड

२६:४८ नंतर घबाड योग आहे. हा शुभ योग आहे.

सूर्य नक्षत्रापासून चंद्र नक्षत्रापर्यंत (दोन्ही धरून) नक्षत्रे मोजावीत. त्याला ३ ने गुणून त्यात शुक्र प्रतिपदेपासून च्या तिथी मिळवाव्यात व नंतर ७ ने भागावे. बाकी ३ राहिल्यास घबाड असते.

सूर्य नक्षत्र: पूर्वाभाद्रपदा

चंद्र नक्षत्र : आर्द्रा

तिथी: १५+१० = २५

सूर्य नक्षत्र ते चंद्र नक्षत्र = ९

९ x ३ = २७

यात शुक्ल प्रतिपदेपासूनच्या  म्हणजे १५+१० = २५ तिथी मिळवू : २७+२५ = ५२

आता ७ ने भागू  ५२ / ७ = ७ ३/७

बाकी ३ म्हणून घबाड.

संदर्भ :

दाते पंचांग

सुलभ ज्योतिष शास्त्र

इंटरनेट