दिनविशेष - ९ सप्टेंबर – २०१६

तिथी	भाद्रपद शुक्ल ८ (३०:११)
वार	शुक्रवार
नक्षत्र	जेष्ठा (अहोरात्र)
योग	विष्कंभ (११:५५)
करण	विष्टी (१७:१९)

दुर्गाष्टमी

प्रत्येक महिन्यातील शुक्ल अष्टमीला दुर्गाष्टमी साजरी केली जाते. या दिवशी दुर्गामातेचे पूजन शुभ मानले जाते. शुक्ल पक्षातील अष्टमीला शिव पूजन निषिद्ध मानले जाते.

गौरी पूजन

भाद्रपदातील शुक्ल पक्षातील अनुराधा नक्षत्रावर ज्येष्ठागौरीचे आवाहन केले जाते.

गौरीची स्थापना झाल्यानंतर दुसर्‍या दिवशी, ज्येष्ठा नक्षत्रावर तिची पूजा करून नैवेद्य दाखवतात.

दूर्वाष्टमी

भाद्रपद शुक्ल अष्टमीला हे नाव आहे. या दिवशी दूर्वाविषयी व्रत करावे, असे सांगितले आहे. या व्रतास दूर्वेसह गौरी, गणेश व शिव यांची पूजा करावयाची असते. अपत्यहीन स्त्रिया हे व्रत करतात. पूजा झाल्यानंतर आठ ग्रंथीनी युक्‍त असा दोरा डाव्या हातात बांधतात. पुढील श्‍लोकाने दूर्वेची प्रार्थना करतात-

त्वं दुर्वेऽमृतनामासि पूजितासि सुरासुरै: ।

सौभाग्यसन्ततिं दत्व सर्वकार्यकारी भव ॥

यथा शाखाप्रशाखाभिर्विस्तृतासि महीतले ।

तथा ममापि सन्तानं देहि त्वमजरामरम् ॥

अर्थ - हे दुर्वे, अमृत हे तुझे नाव आहे. तू देवदानवादिकांकडून पूजित आहेस. तू मला सौभाग्य आणि संतती देऊन सर्व कार्ये सिद्ध करणारी हो. ज्याप्रमाणे शाखाप्रशाखांनी तू पृथ्वीवर पसरतेस, त्याप्रमाणे मला अजरामर असे पुत्रसंतान दे. (माझा वंशवृक्ष तुझ्यासारखा शाखा - प्रशाखांनी युक्‍त कर.

या व्रताचे दुसरे पर्याय व्रत.

भाद्रपद शुक्ल सप्तमीस उपास करावा. अष्टमीच्या दिवशी व्रताचा संकल्प करून पवित्र जागी उगवलेल्या दूर्वांवर शिवलिंगाची पूजा करावी. शिवाला दूर्वा, शमी, पुष्पमाला वाहाव्यात. खजूर, खोबरे व महाळुंग यांचा नैवेद्य दाखवावा. अक्षतायुक्‍त दह्याचे अर्घ्य द्यावे. ब्राह्मणांना विविध फळांची वायने द्यावी. त्या दिवशी केवळ फलाहार करावा. उद्यापनाच्या वेळी पूजाहवन करावे. ब्राह्मणांना व आप्तेष्टांना तिळाच्या व कणकीच्या पदार्थांचे भोजन घालावे.

फळ - सौभाग्य व संतती यांचा लाभ व इच्छापूर्ती.

महालक्ष्मी व्रत

भाद्रपद शुक्ल अष्टमीपासून ते आश्‍विन कृष्ण अष्टमीपर्यंत दररोज १६ चुळा भरून प्रात:स्नान करावे. चंदनाच्या काष्ठाची लक्ष्मीची मूर्ती स्थापन करून तिच्याजवळच सुताचा दोरा घेऊन त्याला १६ गाठी घालून त्याचा तातू करावा. त्यावेळी लक्ष्मीची पूजा करावी व लक्ष्म्यै नम: म्हणून प्रत्येक गाठीची पूजा करावी नंतर

धनं धान्यं धरांहर्म्यं कीर्तिसमायुर्यश: श्रियम् ।

तुरगान् दन्तिन: पुत्रान् महालक्ष्मि प्रयच्छ मे ।'

हा मंत्र म्हणून वरील दोरा उजव्या हातात बांधावा. हिरव्या दूर्वेची १६ पाने व १६ अक्षता हातात घेऊन कथा श्रवण करावी याप्रमाणे करून आश्‍विन व. अष्टमी दिवशी विसर्जन करावे.

राधा अष्टमी

भाद्रपद महिन्याच्या दोन्ही पक्षांतील अष्टमींना 'राधा अष्टमी' असे म्हणतात. राधेच जन्म भाद्रपद शुक्ल सप्तमीस झाला असे समजतात आणि अष्टमीच्या दिवशी तिची पूजा करतात. पूजाविधी असा-

प्रात:काली स्नानानंतर व्रतसंकल्प करावा व एका मंडलात मृत्तिकेचा किंवा तांब्याचा कलश ठेवावा. त्यावर असलेल्या तांब्याच्या तामनात राधेची सुवर्णमूर्ती ठेवून तिला वस्त्रे वाहावीत. मग पूजा करून ती मुर्ती ब्राह्मणास दान द्यावी. शक्‍य असेल तर उपास करावा. काही लोक या व्रतात राधाकृष्णाची पूजा करतात.

फल - पापनाश

दग्धयोग

३०:११ पर्यंत शुक्रवारी अष्टमी तिथी असल्यामुळे दग्धयोग होत आहे. तिथी आणि वार यांच्या संयोगाने दग्ध योग होतो. हा सर्व शुभ कार्यास वर्ज आहे. पुढील स्थिती मध्ये हा योग होतो.

रविवार – द्वादशी	सोमवार – एकादशी
मंगळवार – पंचमी	बुधवार - तृतीया
गुरुवार – षष्ठी	शुक्रवार – अष्टमी
शनिवार – नवमी

भद्रा

१७:१९ पर्यंत भद्रा म्हणजे विष्टि करण आहे.

उत्पत्ति कथा:

देव आणि दानव युद्धाच्या वेळी भागान शंकर अतिशय क्रुद्ध झाले आणि त्यांनी दैत्याचा संहार करण्यासाठी आपल्या देहातून भद्रा नावाची राक्षसी निर्माण केली. हिलाच भद्रा, कल्याणी अशी नावे आहेत. हिचे स्वरूप अमंगळ असून ही गर्दभमुखी, पुच्छवती, सप्तभुजा, सिंहासारखा गळा असलेली, कृशोदरी, प्रेतावर आरूढ झालेली व दैत्यांचा संहार करणारी असून दवांनी आपल्या कर्णप्रांती ठेवलेली आहे.

प्रत्येक चांद्रमासात ८ वेळा भद्रा येते.शुक्ल पक्षात चतुर्थीचा व एकादशीचा उत्तरार्ध, अष्टमीचा व पौर्णिमेचा पूर्वार्ध तर कृष्ण पक्षात तृतीया व दशमीचा उत्तरार्ध व सप्तमी आणि चतुर्दशीचा पूर्वार्ध असे दोन्ही पक्षात चर चर वेळा भद्रा येते.

भद्रा निवास:

कर्क, सिंह, कुंभ व मीन राशीत चंद्र असताना येणारी भद्रा मृत्यूलोकी असते.

मेष, वृषभ, मिथुन व वृश्चिक राशीत चंद्र असता येणारी भद्रा स्वर्गलोकी असते.

कन्या, तूळ, धनु व मकर राशीत चंद्र असता येणारी भद्रा पाताळलोकी असते.

भद्रा निवास जेथे असेक तेथेच त्याचे फळ मिळते. अर्थात केवळ मृत्यूलोकी म्हणजे पृथ्वीवर भद्रा असता ती अशुभ जाणावी.

अपवाद:

पुर्वार्धी असलेली भद्रा रात्री असल्यास तसेच उत्तरार्धी असलेली भद्रा दिवसा असल्यास भद्रा दोष माणू नये.

योग्य व वर्ज कार्ये:

वध, बंधन, विषप्रयोग, अग्निप्रयोग, अस्त्रप्रयोग, तोडणे, उच्चाटन, जारणमारणादि कृत्ये व घोडे, रेडे, उंट इत्यादि संबंधित कार्ये विष्टीमध्ये केल्यास सिद्धीस जातात.

श्रावणी, फाल्गुनी इ. कार्ये भद्रा मृत्युलोकी असताना करू नये. असे केल्यास श्रावणीमुळे राजहानी व फाल्गुनीमुळे अग्निभय होण्याची शक्यता असते.

भद्रा मुख व पृच्छ:

ज्या तिथीत भद्रा असेल त्या आरंभापासून विशिष्ट प्रहरातील काही घटिका भद्रेचे मुख असते. ते अत्यंत अशुभ होय. तसेच विशिष्ट प्रहरातील काही घटिका भद्रेचे पुच्छ असते. हे निर्दोष मानले असून सर्व कार्यास प्रशस्त मानावे.

संदर्भ :
दाते पंचांग
सुलभ ज्योतिष शास्त्र
इंटरनेट